خبری که، اما آن مورد تایید قرار گرفت. حمله‌ای که تعداد شهدا و مصدومان آن تا زمان نگارش گزارش مشخص نبود حتی آتش پالایشگاه نیز مهار نشده بود. اولین حملات اسراییل به خاک ایران ساعت ۳ و نیم بامداد روز پنجشنبه ۲۳ خرداد ماه رخ داد. در روز دوم این حملات این شائبه پیش آمد که اسراییل به پالایشگاه‌های ایران نیز حمله خواهد کرد.
یکی از موضوعات کلیدی در جنگ، آسیب رساندن به زیرساخت‌های حیاتی اقتصادی به‌ویژه پالایشگاه‌های نفت و گاز است. پالایشگاه‌ها نه تنها منابع تولید سوخت کشور‌ها هستند، بلکه در جنگ‌های مدرن، جزو اهداف استراتژیک به شمار می‌آیند. حمله به پالایشگاه‌ها می‌تواند اقتصاد یک کشور را به شدت مختل کند، به‌ویژه در کشور‌هایی که زیرساخت‌های پالایشی متمرکز و آسیب‌پذیر دارند. در ایران، پالایشگاه‌هایی، چون آبادان، بندرعباس، اصفهان و شازند اراک، بخش عمده‌ای از فرآوری نفت خام کشور را بر عهده دارند. اما در صورت وقوع حمله به تاسیسات انرژی، میزان خسارت و زمان لازم برای بازیابی آن به شدت و دقت حمله بستگی دارد.
اما نکته اساسی اینجاست که ایران در حوزه انرژی دارای سطح بالایی از بازدارندگی است. این بدان معنا نیست که تاسیسات ما از گزند حمله در امان هستند، بلکه به این معناست که تبعات ورود جنگ به حوزه انرژی برای طرف مهاجم – به‌ویژه اسراییل – به مراتب پرهزینه‌تر خواهد بود. حمله به این تاسیسات می‌تواند منجر به کمبود سوخت، افزایش قیمت‌های جهانی و نارضایتی داخلی شود؛ عاملی که در جنگ‌های نامتقارن، به عنوان یک ابزار فشار تلقی می‌شود.
زیرساخت‌های انرژی اسراییل آسیب‌پذیرترند
احسان حسینی، کارشناس نفت و گاز در ارزیابی سناریوی حمله احتمالی به زیرساخت‌های انرژی ایران به «اعتماد» می‌گوید: در صورت وقوع حمله به تاسیسات انرژی، میزان خسارت و زمان لازم برای بازیابی آن به شدت و دقت حمله بستگی دارد. اما نکته اساسی اینجاست که ایران در حوزه انرژی دارای سطح بالایی از بازدارندگی است.
این بدان معنا نیست که تاسیسات ما از گزند حمله در امان هستند، بلکه به این معناست که تبعات ورود جنگ به حوزه انرژی برای طرف مهاجم – به‌ویژه اسراییل – به مراتب پرهزینه‌تر خواهد بود. این کارشناس حوزه انرژی در ادامه توضیح می‌دهد: ایران حدود ۱۰ پالایشگاه بزرگ دارد با ظرفیت پالایشی مجموعا نزدیک به ۲.۲ میلیون بشکه در روز. در مقابل، اسراییل فقط دو پالایشگاه دارد و ظرفیت پالایشی آن حدود ۰.۲ میلیون بشکه در روز است. بنابراین در صورت بروز درگیری، زیرساخت‌های انرژی اسراییل آسیب‌پذیرتر خواهند بود.
احتمال ایجاد اختلال در تنگه هرمز از سوی ایران
او در پاسخ به این پرسش که آیا حمله به تاسیسات نفتی ایران برای اسراییل مقرون‌به‌صرفه خواهد بود یا نه نیز می‌گوید: این موضوع بستگی به برآورد راهبردی اسراییل دارد. اگر جنگ وارد حوزه انرژی شود، ایران ابزار‌های متعددی برای پاسخ در اختیار دارد؛ از جمله می‌تواند از طریق ایجاد اختلال در تنگه هرمز که روزانه حدود ۲۱ میلیون بشکه نفت از آن عبور می‌کند، بر بازار جهانی نفت فشار وارد کند. اگرچه امنیت انرژی امریکا وابستگی مستقیمی به تنگه هرمز ندارد، اما واکنش بازار‌های مالی امریکا به هرگونه شوک قیمتی در نفت، بسیار شدید خواهد بود.
حسینی ادامه می‌دهد: ابزار دیگر ایران، آسیب‌پذیری تاسیسات نفتی عربستان سعودی، به‌ویژه شرکت آرامکو است. عربستان روزانه حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کند که بیش از ۱۰ درصد بازار جهانی را تشکیل می‌دهد و در تیررس ایران قرار دارد. از آنجا که روسیه فعلا طرف این درگیری نیست و امریکا از نظر جغرافیایی دور است، عربستان به عنوان هدفی راهبردی، نقش مهمی در موازنه تهدید ایفا می‌کند. او می‌گوید: در مورد ایمنی تاسیسات نفتی ایران نیز باید گفت که اطلاعات دقیق این موضوع در سطح مقامات امنیتی باقی می‌ماند، اما آنچه از سوی مسوولان اعلام شده، این است که جای نگرانی نیست و تدابیر لازم برای حفاظت از زیرساخت‌ها اتخاذ شده است.
پالایشگاه‌های ایران همواره یکی از اهداف حساس و کلیدی دشمنان بوده‌اند
محمود خاقانی، کارشناس حوزه انرژی می‌گوید: حمله به پالایشگاه‌های ایران، بازی با آتش است، تجربه جنگ تحمیلی نشان داد که می‌توانیم بایستیم، پالایشگاه‌های ایران همواره یکی از اهداف حساس و کلیدی دشمنان بوده‌اند؛ با این حال، تجربه ما در دوران جنگ تحمیلی نشان داده که می‌توان با آمادگی و بسیج نیرو‌های تخصصی، حتی در سخت‌ترین شرایط نیز ایستادگی کرد.
او ادامه می‌دهد: در شرایطی که تنش‌های منطقه‌ای در حال افزایش است و چهره‌هایی مانند ترامپ در امریکا یا نتانیاهو در اسراییل به دنبال سناریو‌های جنگی هستند، یکی از سوالات جدی این است که آیا به زیرساخت‌های نفت و گاز ایران، از جمله پالایشگاه‌ها، حمله خواهد شد یا خیر؟
خاقانی با اشاره به سوابق تاریخی و دینی برخی جریان‌های تندرو در غرب ادامه می‌دهد: برخی از این چهره‌ها بر اساس تفاسیر آخرالزمانی معتقدند که باید سایر ادیان و تمدن‌ها، به‌ویژه اسلام و تشیع، از بین بروند تا شرایط ظهور حضرت مسیح فراهم شود. این دیدگاه افراطی باعث شده ایران و به‌ویژه شیعیان در خاورمیانه به هدف اصلی این پروژه‌ها تبدیل شوند.
حمله به پالایشگاه‌ها تیغ دولبه است
او با اشاره به ابعاد فنی و اقتصادی حمله به پالایشگاه‌ها می‌گوید: آسیب به زیرساخت‌های انرژی ایران، گرچه ممکن است از منظر نظامی امتیازی برای مهاجمان تلقی شود، اما در عمل پیامد‌های شدیدی خواهد داشت. جهش قیمت نفت در بازار‌های جهانی می‌تواند اقتصاد ایالات متحده، چین و حتی کشور‌های منطقه مانند ترکیه را تحت فشار سنگین قرار دهد.
بیشتر بخوانید: به تأسیسات نفتی نزدیک نشوید
بنابراین، هرگونه حمله به پالایشگاه‌ها در واقع یک تیغ دولبه است که به خود مهاجمان نیز آسیب خواهد زد. این کارشناس صنعت نفت همچنین ادامه می‌دهد: زمانی تصور می‌شد عقلانیتی در ساختار تصمیم‌گیری امریکا وجود دارد که جلوی چنین اقدامات خطرناکی را بگیرد، اما با رفتار‌های خودشیفته وار ترامپ و سیاست‌های نیابتی او از طریق نتانیاهو، به نظر می‌رسد چنین فرضی دیگر چندان قابل اتکا نیست. ضمن آنکه ترامپ در گذشته بار‌ها ایران را تهدید کرده بود و امروز آن تهدید‌ها را عملی کرده است.
توان هماهنگی و بازسازی سریع وجود دارد
خاقانی به واکنش ایران در برابر ترور‌ها و حملات اخیر اشاره کرده و می‌گوید: برخلاف تصور برخی تحلیلگران امریکایی که گمان می‌کردند ایران پس از ضربات اولیه تا مدت‌ها گیج و منفعل خواهد ماند، واکنش سریع و موثر جمهوری اسلامی ایران نشان داد که همچنان توان هماهنگی، بازسازی و پاسخ عملیاتی در کوتاه‌ترین زمان را دارد. او با یادآوری حملات هوایی رژیم بعث عراق به پالایشگاه‌های ایران در جنگ ۸ ساله تاکید می‌کند: در آن زمان، ما با تمام توان ایستادیم و نیرو‌های فنی و متخصصان صنعت نفت فورا وارد عمل می‌شدند، تاسیسات را بازسازی می‌کردند و فعالیت‌ها را از سر می‌گرفتند. در آن دوره، صنعت نفت یکپارچه و تحت مدیریت دولت بود.
اما متاسفانه در سال‌های اخیر، خصوصی‌سازی‌های بی‌برنامه باعث تضعیف انسجام و توان واکنش سریع شده است. خاقانی در پایان هشدار می‌دهد: اکنون زمان آن است که وزارت نفت به‌طور مستقیم وارد عمل شود. اینجا موضوع امنیت ملی در میان است و نمی‌توان با شعار بخش خصوصی، مدیریت راهبردی صنعت انرژی کشور را معطل گذاشت. نیرو‌های فنی، متخصصان و همه ظرفیت‌های موجود باید بسیج شوند تا اگر حمله‌ای متوجه پالایشگاه‌ها یا نیروگاه‌ها شد، آمادگی لازم برای ترمیم فوری و ادامه فعالیت‌ها وجود داشته باشد. مردم ایران نشان داده‌اند که در برابر زورگویی و اشغال، همواره ایستاده‌اند و باز هم خواهند ایستاد.
