تحلیل فواد ایزدی از احتمال توافق ایران و آمریکا

آقای باقری کنی معاون وزیر خارجه کشورمان طی مصاحبه اخیر خود اعلام کرد که کسانی که با پوشش دفاع از ارزش‌ها تلاش می‌کنند تا مذاکره را ماهیتا ضد ارزش جلوه دهند، عملا می‌خواهند دست نظام برای تأمین منافع ملی را از این ابزار کلیدی و مهم تهی کنند. آیا به نظر شما این اعلام موضع نشان دهنده رویکرد تازه ای در مذاکرات غیرمستقیم با ایالات متحده است؟ آیا می توان گفت که تابوی مذاکرات مستقیم با آمریکا شکسته شده است؟

مذاکرات غیر مستقیم با آمریکا مساله‌ی تازه‌ای نیست و در گذشته نیز دولت ایران با آمریکا مذاکرات غیرمستقیم انجام می‌داده است. دولت قبل مذاکرات مستقیمی را با آمریکا شروع کرد و بعد از پایان دولت آقای روحانی هم روند مذاکرات ادامه پیدا کرد. آقای ظریف در آن دوره مذاکرات مستقیمی با جان کری وزیرخارجه ایالات متحده داشت. بنابراین اگر مذاکره با آمریکا قبحی داشت در زمان آقای ظریف شکسته شد. بعد از شهادت سردار سلیمانی هم مذاکره‌ی آمریکا حالت غیرمستقیم داشت. دولت ایران هم با روی کار آمدن آقای رییسی اعلام کرده بود که قرار نیست مذاکرات برجام متوقف شود در عمل هم این مساله را ثابت کردند. در نتیجه دولت سیزدهم به دنبال خنثی کردن تحریم‌ها رفت و در این کار هم موفق شد. در حال حاضر اگر رسانه‌های غربی را هم رصد کنید می‌بینید که ایران در استخراج نفت و دور زدن تحریم‌ها رکورد می‌زند. اگر با این وجود وزیرخارجه‌ی ایران حرف از مذاکره‌ی با آمریکا می‌زند خودش پاسخ‌گو است چرا که وقتی طرف غربی تمایلی به گفت و گو ندارد نیازی نیست که ما به مذاکره اصرار کنیم. در مجموع من فکر نمی‌کنم که اتفاق و یا تحول خاصی در عرصه مذاکرات رخ دهد.

ارزیابی شما از عدم لغو تحریم‌های موشکی ایران توسط اروپا چیست؟ در همین حین ایران هم چند تن از بازرس‌های آژانس بین‌المللی اتمی را تعلیق کرده است.آیا این مساله تنش‌های میان ایران و اروپا را تشدید نمی‌کند؟

این اتفاق اصلا اتفاقی خوبی نیست. سال ۲۰۱۸ که آمریکا رسما از برجام خارج شد؛ اروپایی‌ها اعلام کردند ‌که ما در برجام می‌مانیم اما الان آن‌ها رسما از برجام خارج شدند. دو کشور در بین کشورهای اروپایی یعنی انگلیس و فرانسه عضو دائم شورای امنیت هستند. این عضو دائم بودن نباید باعث شود که شما تعهدات شورای امنیت را بیشتر از سایر کشورها اجرا کنید؟ اروپایی‌ها رسما اعلام کردند که نمی‌خواهند به تعهداتشان در قبال برجام وفادار بمانند. البته قبل‌تر هم به تعهدات خود وفا نمی‌کردند اما الان به صورت کاملا رسمی دارند این کار را می‌کنند. در گذشته یک چهره و ژست ناراحت به خود می‌گرفتند و ادعایشان این بود که ما با عملکرد ترامپ موافق نیستیم. گویا از این به بعد این ژست ها را هم کنار گذاشتند.

در مورد تعلیق بازرس‌های آژانس‌هم این را عرض کنم که فعالیت‌های ضد ایرانی باید برای طرف مقابل هزینه داشته باشد. اگر طرف اروپایی کاری ضد ایرانی انجام بدهد و برایش هزینه‌ای نداشته باشد؛ فعالیت‌های ضد ایرانی خود را بیشتر می‌کند. حال اینکه آیا عدم تمدید حضور چند بازرس به عنوان پاسخی به عمل نکردن اروپایی‌ها به تعهداتشان کافیست یا نه بحث دیگری است.

در نتیجه، تنش‌ها قطعا افزایش پیدا خواهد کرد اما مقصر این افزایش تنش کیست؟ ایران برای رفع و کاهش تنش بین خودش و غرب تعهدات گسترده‌ای را ذیل برجام پذیرفت. اما نتیجه‌ی اقداماتی که ما انجام دادیم چه شد؟ حتی دولت اوباما هم تعهداتش را کامل اجرا نکرد و قانون ویزا را اجرایی کرد. بعد هم که آمریکایی‌ها رسما از برجام خارج شدند حالا هم نوبت اروپایی‌ها رسیده است.

اگر شما در زندگی شخصی‌تان هم وقتی برای رفع دلخوری پیش‌قدم می‌شوید منتها می‌بینید طرف مقابل واکنشش بهتر که نمی‌شود بدتر هم می‌شود چه تصمیمی می‌گیرید؟ هیچ کشوری در روابط خارجی کاری که ایران انجام داده است را انجام نمی‌دهد. وقتی ترامپ از برجام خارج شد؛ ما یک سال و نیم به تعهدات خودمان عمل کردیم. نه تنها این مساله مشکلی را حل نکرد که رفتار طرف مقابل را بدتر کرد. کاهش تنش زمانی خوب ست که طرف مقابل هم مایل به کاهش تنش باشد نه اینکه ما به تعهدات خود عمل کنیم آن‌ها رفتار خود را بدتر از قبل کنند.

ارزیابی شما از مذاکرات ایران و آمریکا برای تبادل زندانی‌ها چیست؟ آیا این توافق نوید توافق‌های بزرگ‌تری با آمریکا را می‌دهند؟

سال‌ها است که ایران اعلام کرده برای تبادل زندانی‌ها هیچ مشکلی ندارد. به این خاطر که ایران هم در آمریکا زندانی‌هایی دارد که آزادی‌ آن‌ها را مطالبه می‌کند. جرم زندانیان ایرانی هم این بوده که یک قطعه‌ای را که ذیل تحریم‌های آمریکا بوده را خریده یا فروخته است. اگر تبادل زندانی‌ها طول کشیده است بخاطر مایل نبودن آمریکا است. در حال حاضر نیز اگر آمریکایی‌ها توافق کردند به این خاطر بود که چاره‌ای نداشتند. کشورهایی مثل عراق و کره‌ی جنوبی دوست دارند با ایران روابط تجاری عادی داشته باشند اما وقتی آمریکا آن‌ها را مجبور می‌کند که پول ما را بلوکه کنند رابطه‌ی دو کشور را خراب می‌کند. پول ایران که بخاطر تحریم‌های سازمان ملل بلوکه نشده است؛ بخاطر تحریم‌های آمریکا بلوکه شده بود. چرا یک کشور باید بخاطر آمریکا رابطه‌اش را با یک کشور دیگر خراب کند. به همین خاطر کشورها به آمریکا اعتراض داشتند و از این وضعیت ناراضی بودند.

در مورد زندانی‌های آمریکایی‌ که قرار است آزاد شوند متهم به جاسوسی هستند. وقتی آمریکایی‌ها می‌خواهند نیروهای خود را به ماموریت‌های جاسوسی بفرستند به آن‌ها وعده می‌دهند که اگر دستگیر شدید ما شما را ذیل مذاکرات تبادل زندانی آزاد می‌کنیم. آنوقت اگر دولت آمریکا به وعده‌اش عمل نکنید نیروهای آمریکایی دیگر به او اعتماد نمی‌کنند و به چنین ماموریت‌هایی نمی‌روند.

در نتیجه می‌خواهم بگویم که طرف ایرانی همواره برای مذاکره و رفع تنش‌ها آماده بوده است. آقای بایدن می‌توانست همان هفته‌ی اول ریاست‌جمهوری‌اش به برجام بازگردد همانطور که به همه‌ی معاهداتی که ترامپ از آن خارج شده بود بازگشت به غیر از برجام. دولت آقای روحانی هم قطعا ظرف دو هفته به برجام بر می‌گشت. اما به جای اینکار دولت آمریکا گفت ما یک توافق طولانی‌تر و قوی‌تر می‌خواهیم. هیچ توافق طولانی‌تر و قوی‌تری هم به دست نیامد تا اینجا که عملا برجام را از دستور کار خارج کرده‌اند. روشن است که سیاست‌های آمریکا غلط است. از هر زاویه‌ای که به این موضوع نگاه کنیم متوجه می‌شویم که طرف ایرانی عاقل تر است.