طبق این گزارش طی هشت سال گذشته تعداد کامیونها و اتوبوسهای فعال جادهای در کشور ۱۲ درصد کاهش یافته؛ در حالی که در همین بازه زمانی متوسط عمر کامیونهای جادهای از ۴/ ۱۷ به ۳/ ۱۹، متوسط عمر اتوبوسهای جادهای از ۴/ ۱۲ به ۱۳ و متوسط عمر مینیبوسهای جادهای از ۱/ ۲۵ به ۶/ ۲۵ سال افزایش یافته است. آمار معاونت صنایع حملونقل وزارت صمت نشان میدهد ۲۰۰هزار و ۱۶۴ دستگاه مینیبوس، اتوبوس، کامیون و کشنده فرسوده در کشور وجود دارد.
از این بین ۹۴درصد از مینیبوسها، ۶۴درصد از اتوبوسها و ۴۷درصد از کامیونها و کشندههای دیزلی جادههای کشور فرسوده هستند و میتوان گفت ۵۰درصد ناوگان بینشهری در ایران فرسوده محسوب میشود. گرچه در سالهای گذشته بارها صحبت از نوسازی این ناوگان به میان آمده اما تاکنون هیچ اقدام موثری در این راستا انجام نشده است.
در سالهای ۹۴ و ۹۵ دو طرح هدفگذاری شد تا ۲۰۷هزار دستگاه خودروی تجاری در کشور نوسازی شوند، اما با گذشت حدود هشت سال تنها این هدف برای چهارهزار و ۲۱۳ دستگاه محقق شده است و قطعا در این بازه خودروهای سنگین دیگری نیز به جمع فرسودهها اضافه شدهاند. در حالی ۲۰۰هزار خودروی برونشهری فرسوده در کشور وجود دارد که تولید این دست از خودروها داخل کشور نتوانسته به نوسازی این خودروها کمک کند. در این زمینه واردات کامیونهای دستدوم نیز با چالشهای زیادی روبهروست و تاکنون نتوانسته در خروج فرسودهها تاثیرگذار باشد.
طبق گزارش مذکور، منافع حاصل از جایگزینی ۸۵هزار دستگاه کشنده، کامیون، کامیونت، اتوبوس و مینیبوس برونشهری، در بیشترین تعداد جایگزینی و به شرط محاسبه آن تا پایان سن زیر فرسودگی هر گروه خودرویی -که برای مینیبوس ۸ سال، اتوبوس ۱۰ سال و در مورد کشنده ۱۶ سال است – رقمی معادل ۴۳۶/ ۱۲میلیارد دلار خواهد بود که از طریق کاهش مصرف سوخت به میزان ۲۷میلیارد لیتر گازوییل برآورد میشود.
طبق این گزارش که مربوط به سال ۱۴۰۱ است، روزانه حدود ۸۶میلیون لیتر نفت گاز (گازوئیل) در کشور مصرف میشود و ۷۰ درصد آن، یعنی حدود ۶۰میلیون لیتر، در بخش حملونقل جادهای مصرف میشود؛ همچنین به علت فرسودگی ناوگان برای ۸۵هزار کامیون و کشنده، اتوبوس و مینیبوس مشمول طرح نوسازی، سالانه هزار و ۸۹۰ و روزانه حدود ۱۸/ ۵میلیون لیتر سوخت ناوگان به هدر میرود.
بنابراین اگر طرح نوسازی ناگان فرسوده اجرایی شود، دولت طی هفت سال میتواند ۶میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار کمتر یارانه بپردازد. در این طرح نوسازی ناوگان کشور پیشبینی شده است که در سال ۱۴۰۲ چهارهزار و ۴۴۰ دستگاه، در سالهای ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ هر کدام به میزان ۲۳هزار و ۷۵۰ دستگاه و در سالهای ۱۴۰۵ و ۱۴۰۶ هرکدام ۱۶هزار و ۵۳۰ دستگاه جایگزینی خودروهای فرسوده انجام شود.
بااینحال با توجه به تجربیات گذشته چندان نمیتوان امیدوار بود که این هدف محقق شود. همانطور که اشاره شد در سالهای گذشته نیز بارها برنامههایی برای نوسازی این ناوگان وجود داشته اما هرگز محقق نشده است، با این وجود باید دید آیا این بار سیاستگذار برای حفظ جان شهروندان و جلوگیری از هدررفت سرمایههای کشور مصمم است یا خیر.