به گزارش نقش فردا به نقل از خبرفوری؛ برخی پیش بینی می کنند افزایش قیمت نان در شرایط تورمی فعلی می تواند باعث نارضایتی اجتماعی فراوانی شود. با افزایش فزاینده قیمت برنج در سال ۱۴۰۰، مردم بیش از پیش به خرید و خوردن نان روی آوردند. حالا با افزایش قیمت نان، ممکن است سفره خانواده های کم درآمد بیش از پیش خالی شود و این امر بر نارضایتی ها بیفزاید.
در طول تاریخ ایران، قیمت نان فراز و نشیب زیادی داشته و بالا و پایین زیادی به خود دیده است. در این گزارش قصد داریم مروری کوتاه و کلی بر قیمت نان در گذشته داشته باشیم. در این گزارش، قیمت نان را از عصر کریمخان تا دهه 90 بررسی می کنیم.
قیمت نان در دوره زندیه و قاجار
قبل از دوره قاجار، نانوایی های زیادی در شهرهای ایران وجود نداشت. بسیاری از ساکنین شهرها زندگی سنتی و روستاگونه ای داشتند و به جای خرید نان از نانوایی ها، گندم و جو خریده و آسیاب می کردند و در تنورهای خانه خود نان می پختند. بنابراین، برای فهم قیمت نان قبل از دوره قاجار باید قیمت جو و گندم را به دست آوریم.
قدیمی‌ترین سند رسمی موجود از قیمت کالاها و اجناس مصرفی در عصر زندیه در کتاب رستم التواریخ یافت می شود. طبق اسناد ذکر شده در این کتاب، قیمت یک من جو ۲۵ دینار و قیمت یک من گندم ۵۰ دینار بوده است. این در حالی است که دستمزد روزانه یک کارگر ساده در ابتدای عصر قاجار و زندیه برابر با ۳۰۰ دینار یعنی یک سوم قران بوده است.
قیمت نان در عصر ناصری
قیمت نان از اوایل سلطنت ناصرالدین شاه به بعد حساب شده و در اسناد مختلف آمده است. طبق اسناد موجود، در این دوران، قحطی های مختلفی رخ داده و همین امر، قیمت نان را با تلاطم مواجه کرده است. در قحطی ۱۲۳۹ عصر ناصرالدین شاه، قیمت نان بسیار بالا رفت. پیش از آن، قیمت نان حدود ۵ شاهی بود. در زمان قحطی، قیمت نان از ۵ شاهی به ۲۰ شاهی رسید.
این افزایش قیمت باعث شد جمعیتی ۵ هزار نفری از زنان نزد شاه رفته و از وضع خود گلایه کنند. شاه نیز دستور رسیدگی داد و کلانتر تهران را به کاخ گلستان احضار کرد. سپس کلانتر تهران دستور داد نان با قیمت ۱۶ شاهی به فروش رسیده و هر نانوایی که تخلف کند، سخت جریمه شود. این فشار بیرونی بیشتر، پاک کردن صورت مساله بود و باعث شد نانواها با وجود پذیرش قیمت جدید، از چانه و خمیر نان کم کنند.
قیمت نان در عصر پهلوی دوم (دهه ۵۰)
قیمت نان در دو قحطی حاصل از جنگ جهانی اول و دوم بسیار بالا رفت و باعث مشکلات فراوانی برای مردم شد. بعد از پایان عصر قحطی (قحطی جنگ دوم جهانی)، آرام آرام قیمت ها به ثبات رسیدند. قیمت یک نان سنگک به ۳ الی ۵ ریال رسید و نان های دیگر نیز با قیمتی پایین‌تر به فروش رسیدند.
قیمت نان در دهه‌های ۶۰ و ۷۰
بعد از انقلاب اسلامی شرایط کمی تغییر کرد. وقوع انقلاب و جنگ تاثیرات اقتصادی خود را گذاشت. سال ۱۳۵۸ حداقل دستمزد هزار و ۷۰۱ تومان بود که در سال ۱۳۵۹ به هزار و ۹۰۵ تومان رسید. در سال ۱۳۵۹ براساس تعرفه‌ای که وزارت بازرگانی اعلام کرده بود، نان بربری کیلویی ۲۴ ریال، سنگک ۲۶ ریال، تافتون ۲۸ ریال و لواش ۴۰ ریال قیمت‌گذاری شده بودند.
در این سال اعلام شد بهای نان لواش به‌عنوان پر مصرف‌ترین نان کشور، ۱۰ ریال است. در حالی که نرخ رسمی آن ۳۰ ریال بود. آن سال‌ها یارانه نان دو و نیم میلیارد تومان برآورد شده بود.
در این دهه، نان تغییر قیمتی مستمر و کند داشت؛ مثلا قیمت نان سنگک در ابتدای دهه ۶۰ کمتر از یک تومان بود اما تا ابتدای سال ۷۰ به ۵ تومان رسید و ۵ برابر شد. قیمت نان‌های دیگر هم همین الگو را دنبال کردند: در سال ۶۴ که سنگک ۱.۵ تومان بود، بربری یک‌تومان و لواش ۵ ریال بود. در آخر دهه یا ابتدای دهه ۷۰ که سنگک ۵ تومان شد، بربری ۳ تومان و لواش ۲ تومان شده بود.
قیمت نان در دهه ۸۰ و ۹۰
اما دهه ۸۰؛ در این دهه قیمت نان افزایش یافت. در ابتدای این دهه نان بربری با آرد ۴۰ ریالی و با وزن ۶۵۰ گرمی به هر عدد ۳۵ تومان رسید. نان بربری با آرد ۳۳۰ ریالی و وزن ۷۵۰ گرمی هر عدد ۶۵ تومان فروخته می شد. نان سنگک با آرد ۴۰ ریالی و با وزن ۷۵۰ گرمی هر عدد ۴۵ تومان بود و نان سنگک با آرد ۳۳۰ ریالی و وزن ۷۵۰ گرمی هر عدد ۷۰ تومان فروخته می شود. لواش تنوری هم با آرد ۴۰ ریالی و با وزن ۲۱۰ گرمی هر عدد ۱۴ تومان بود.
قیمت نان در طول ۸ سال ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد (از ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲) و به علت تحریم ها و ایجاد نخستین طوفان تورمی بالا رفت. جدول زیر که ایلنا در یکی از گزارش هایش تهیه کرده قیمت انواع نان از سال ۸۴ تا ۹۲ را نشان می دهد.
افزایش قیمت نان در زمان روحانی با شدت بیشتری ادامه یافت. موج های دوم و سوم تورمی در سال های ۱۳۹۸ الی ۱۴۰۰ باعث شدند قیمت نان سنگگ از ۸۰۰ تومان در سال ۱۳۹۲ به ۵ الی ۱۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۰ برسد. همچنین، قیمت نان بربری از ۵۰۰ تومان در سال ۹۲ به ۳ الی ۵ هزار تومان در سال ۱۴۰۰ رسید و به همین ترتیب، نان تافتون و لواش نیز افزایش قیمت داشتند.
