به گزارش نقش فردا؛ نزدیک به دو هفته میگذرد و هیچ واکنشی در مقیاس بزرگ صورت نگرفته، با این حال این حمله میتواند اسرائیل و خاورمیانه را بهصورت گستردهتر در معرض خطر قرار دهد. این بحران در مقطع حساسی در ایران رخ داده و تحلیلگران معتقدند تهران در تلاش است تا واکنشی را فرموله کند که اجازه ندهد ترور در خاک آن بدون مجازات باقی بماند و همزمان نیز از یک جنگ همهجانبه علیه یک دشمن قدرتمند اجتناب کند. این امر همچنین با روی کار آمدن یک دولت جدید در تهران صورت میگیرد که میتواند تصمیمگیری در مورد نحوه واکنش را زمانبر کند. در اینجا با نگاه به بحران، عواملی که تعیینکننده اتفاقات آینده است، تشریح شده است:
چرا ایران قول انتقام داده است؟
مقامات ایران و حماس قول دادهاند انتقام ترور اسماعیل هنیه، یکی از رهبران ارشد حماس را که روز ۳۱ ژوئیه پس از شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان رئیس جمهور ایران در تهران ترور شد، بگیرند. ایران که از حماس حمایت میکند، اسرائیل را مسوول این ترور میداند. سیاستمداران اسرائیل مسوولیت این ترور را برعهده نگرفتهاند. یک روز پیش از آن، فواد شکر، یکی از فرماندهان ارشد حزبالله در یک حمله هوایی اسرائیل در حومه بیروت، پایتخت لبنان، ترور شد. اسرائیل اعلام کرد که این حمله در تلافی موشکی بود که از لبنان شلیک شد و به زمین فوتبال در بلندیهای جولان تحت اشغال اسرائیل اصابت کرد و دست کم ۱۲ نفر را که اکثرا نوجوانان و کودکان بودند، کشت. حزبالله انجام این حمله را رد کرده است. اما ترور هنیه برای تهران حائز اهمیت است، زیرا در خاک ایران اتفاق افتاد.
چرا ایران تاکنون پاسخی نداده است؟
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، با انعکاس اظهارات دیگر مقامات ارشد جمهوری اسلامی، گفت: «ضرورت، مجازات اسرائیل است.» وی همچنین گفت: تهران علاقهای به تشدید درگیریهای منطقهای ندارد. صنم وکیل، تحلیلگر خاورمیانه در چتم هاوس گفت: کابینه رئیس جمهور جدید از جمله وزیر امور خارجه، هنوز تایید نشده است که احتمالا این مساله مذاکرات داخلی را کند کرده است.
در عین حال، پزشکیان که بهعنوان یک اصلاحطلب شناخته میشود، ممکن است سعی کند بین نیاز درکشده برای اعمال قدرت و منافع در کاهش اثرات تحریمهای اقتصادی غرب تعادل ایجاد کند. صنم وکیل گفت: «پاسخ باید به دقت تنظیم شود تا درهای مذاکره با غرب را که میتواند منجر به کاهش احتمالی تحریمها شود، نبندد.» علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بحران، گفت که یک پاسخ نظامی که عمدتا نمادین تلقی میشود، از دیدگاه تهران نیز خطرناک است، اما بعید است که اسرائیل را از انجام حملات بیشتر باز دارد. واعظ گفت که این گزینه یک پاسخ اساسی را باقی میگذارد، اما به نوبه خود احتمالا واکنش بزرگتری از سوی اسرائیل را برانگیخت – و تهران نمیخواهد تنشها را تشدید کند. او و وکیل هر دو گفتند که تشخیص نیت ایران دشوار است.
پاسخ ایران چگونه میتواند باشد؟
ایران میتواند از چند جهت و به اشکال مختلف به اسرائیل حمله کند. تهران شبکهای از نیروهای نیابتی از جمله حماس، حزبالله و حوثیها در یمن را در اختیار دارد که به آن توانایی حمله به اهدافی از شمال اسرائیل تا دریای سرخ را میدهد. دو مقام اسرائیلی و یک مقام ارشد اطلاعاتی غربی هفته گذشته گفتند که بر اساس آخرین اطلاعات، حزبالله احتمالا قبل از اینکه ایران اقدام تلافیجویانه خود را انجام دهد، ابتدا در یک حمله جداگانه پاسخ خواهد داد. در ماه آوریل، تهران با حدود ۳۰۰ موشک و پهپاد به اسرائیل حمله کرد که پاسخی به حمله آشکار اسرائیل به مجتمع سفارت ایران در بیروت بود. این اولین حمله مستقیم ایران پس از جنگ در سایه با اسرائیل بود که سالها از طریق زمین، دریا، هوا و فضای سایبری انجام میشد و به این ترتیب، تشدید قابل توجهی را نشان میدهد. حمله ماه آوریل به پایگاه هوایی رژیم صهیونیستی در صحرای نقب خساراتی را بر این رژیم تحمیل کرد.
اسرائیل چگونه آماده میشود؟
مقامات اسرائیلی به مردم گفتهاند که غذا و آب را در اتاقهای امن مستحکم ذخیره کنند و بیمارستانها نیز برنامههایی را برای انتقال بیماران به بخشهای زیرزمینی انجام دادهاند. همزمان تیمهای امداد و نجات در شهرها مستقر شدهاند. دیپلماتها و مقامات امنیتی آمریکا و اسرائیل اطلاعات پیشرفتهای از دامنه و شدت حمله ایران در ماه آوریل داشتند که تدارکات دفاعی را تسهیل کرد. به همین ترتیب، نزدیک به دو هفتهای که از ترور اسماعیل هنیه میگذرد، فرصتی برای افزایش آمادگی اسرائیل فراهم کرده است.
هفته گذشته، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر گفت که اسرائیل «برای دفاع و همچنین حمله آماده است». با این حال، تحلیلگران نظامی میگویند که ایران و حزبالله به طور بالقوه میتوانند با شلیک موشکهای کافی به طور همزمان بر پدافند اسرائیل چیره شوند. آنها همچنین میتوانند دستههایی از پهپادها را پرتاب کنند که در ارتفاع پایین پرواز میکنند و این ویژگی، شناسایی و انهدام آنها را دشوار میکند.
واکنش ایالات متحده و دیگران چگونه است؟
دیپلماتها ماهها نگران بودند که حملات پیاپی بین اسرائیل و ایران به یک درگیری منطقهای تبدیل شود که هم جنگ در غزه و هم درگیری در مرز اسرائیل با لبنان را تشدید میکند. در نتیجه، آنها برای جلوگیری یا به حداقل رساندن واکنش ایران تلاش کردهاند. در آخرین نمونه، رهبران ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا روز دوشنبه از ایران خواستند که پاسخ خود مبنی بر اقدام نظامی را «کنار بگذارد» و گفتند که آنها از اسرائیل در برابر ایران حمایت میکنند. کر استارمر، نخستوزیر بریتانیا نیز در تماس تلفنی با رئیس جمهور ایران پیام مشابهی را ارائه کرد.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز سهشنبه از فراخوان جداگانه بریتانیا، فرانسه و آلمان برای خویشتنداری انتقاد کرد و گفت تهران این حق را برای خود محفوظ میدارد که از حاکمیت خود دفاع کند. او گفت که سه رهبر اروپایی «جنایت و تروریسم» اسرائیل علیه فلسطینیان و در خاورمیانه را نادیده گرفتهاند. وزیر امور خارجه اردن از متحدان آمریکا در روزهای اخیر برای دیدار و گفتوگو به تهران سفر کرد. عربستان سعودی هفته گذشته نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی را میزبانی کرد که در بیانیه پایانی آن ترور هنیه نقض حاکمیت ایران اعلام شد. در عین حال سازمان از همه طرفها خواست تنشها را کاهش دهند.
آمریکا آمادگی نظامی خود را افزایش داده است. لوید آستین وزیر دفاع دستور داد هواپیماهای جنگی، کشتیهای جنگی و یک زیردریایی موشک هدایتشونده اضافی به خاورمیانه در پاسخ به تهدیدات، هم برای تقویت ظرفیت اسرائیل برای خنثی کردن هرگونه حمله احتمالی و هم برای تقویت این پیام که از این رژیم حمایت نظامی میکند، به منطقه اعزام شود. همزمان، دولت بایدن به دنبال آغاز مذاکرات آتشبس برای غزه است. دولت بایدن و میانجیهای عرب در حال برنامهریزی نشستی در منطقه در روز پنجشنبه بهمنظور تلاش برای پیشبرد توافق هستند. اسرائیل گفته است که مذاکرهکنندگان خود را میفرستد، اما حماس نگفته است که آیا در آن شرکت خواهد کرد یا خیر.
