چرا دونالد ترامپ از گزینه نظامی علیه تهران پا پس کشید؟

به سوی توافق احتمالی؟

روزنامه اسرائیلی “معاریو” به نقل از ناظران مسائل منطقه نوشته که شانس دستیابی به توافق بین واشنگتن و تهران هنوز وجود دارد، به ویژه اگر فشار از سوی لابی یهودی در ایالات متحده یا عناصری در داخل دولت ایالات متحده که ممکن است به دنبال تحمیل شرایطی باشند که پذیرش آن برای ایران دشوار است، مانع از حصول آن نشود.

این روزنامه می‌نویسد: “در حال حاضر، به نظر می‌رسد ترامپ از فشار به جای تهدیدات نظامی به عنوان ابزار مذاکره استفاده می‌کند که با محاسبات اقتصادی و ژئوپولیتیکی هدایت می‌شود که می‌تواند فصل جدیدی را در روابط ایران و ایالات متحده باز کند”.

ترامپ جواهری در تاج و تخت ایران می‌خواهد

روزنامه “معاریو” در ادامه این گزارش با اشاره به این که اظهارات غافلگیر کننده اخیر “دونالد ترامپ” رئیس جمهور آمریکا مبنی بر آغاز مذاکرات ایران و آمریکا با “نارضایتی اسرائیل” مواجه شده است، می‌نویسد:”به نقل از منابع آگاه، “بنیامین نتانیاهو” نخست وزیر اسرائیل که امیدوار بود آمریکا گزینه نظامی علیه ایران را انتخاب کند، از تصمیم ترامپ برای مذاکره با ایران ناامید شد. نتانیاهو که امیدوار بود توانایی‌های هسته‌ای ایران مشابه مدل ۲۰۰۳ لیبی از بین برود، مجبور شد با واقعیت جدیدی که در آن رئیس‌جمهور آمریکا ترجیح می‌دهد مذاکرات را با ایران آغاز کند کنار بیاید”.

این روزنامه با اشاره به دلایلی که چرا آمریکا در مرحله فعلی از انتخاب گزینه نظامی در قبال ایران خودداری ورزیده است، می‌نویسد:”در وهله نخست، عامل وضعیت بازار‌های مالی پس از افزایش تعرفه‌های آمریکا تاثیرگذار بوده است. هرگونه حمله به ایران در این برهه از زمان مطمئنا منجر به فروپاشی بازار‌ها می‌شود و ترامپ در حال حاضر علاقه‌ای به وقوع چنین سناریویی ندارد. علاوه بر این، در صورت مداخله نظامی، قیمت نفت به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. ترامپ در اظهارات خود درباره مذاکرات با ایران شرایطی ناممکن را تعیین نکرد، بلکه بر این خواست که مانع از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای شود تمرکز نمود. رئیس جمهور آمریکا به موضوع تسلیحات و موشک‌های متعارف اشاره‌ای نکرد و موضوع نفوذ ایران در منطقه دیگر مانند گذشته فوری نیست، چرا که از دید آمریکا پس از سقوط “بشار اسد” در سوریه و جنگ اسرائیل علیه حزب الله لبنان موضوع نفوذ منطقه‌ای ایران فوریت ندارد و تنها موضوع انصارالله در یمن باقی مانده است”.

عامل تمایل شرکت‌های آمریکایی برای سرمایه گذاری در ایران

“معاریو” با اشاره به این که عامل اقتصادی و تمایل به سرمایه گذاری در ایران به احتمال زیاد در تصمیم ترامپ برای از سرگیری مذاکرات با ایران نقش داشته است، می‌نویسد: “شرکت‌های آمریکایی علاقمند به سرمایه گذاری در ایران به ویژه در حوزه مواد خام و زیرساخت‌هایی هستند که ایران در اختیار دارد. کارشناسان اقتصادی و حوزه استخراج نفت به “معاریو” می‌گویند فرصت‌های بالقوه‌ای برای آمریکا به منظور سرمایه گذاری در ایران وجود دارد”.

از خرید هواپیما‌های آمریکایی برای ناوگان هوایی ایران تا سرمایه گذاری بر روی ذخایر معدنی استراتژیک آن کشور

این روزنامه در ادامه به طور جامع تری به فرصت‌های اقتصادی ایران که احتمالا مورد علاقه ترامپ هستند پرداخته و می‌افزاید:”تهران قصد دارد برای ارتقاء ناوگان هوایی خود هواپیما خریداری کند. علاوه بر این، ایران برای توسعه بخش نفت و گاز خود به ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد. هم چنین، آن کشور دارای مقادیر زیادی ذخایر معدنی و فلزات استراتژیک است که ترامپ به آن علاقه دارد. ایران چهارمین ذخایر بزرگ نفت جهان و اولین یا دومین ذخایر گازی جهان را در اختیار دارد و برای افزایش تولید نفت و گاز خود نیاز به سرمایه گذاری خارجی خواهد داشت. تحریم‌های آمریکا علیه روسیه و ایران کمک زیادی به اقتصاد چین کرده چرا که از تخفیف‌های روسیه و ایران برای واردات نفت از آن دو کشور بهره‌مند شده است، این در حالیست که آمریکا علاقمند به تضعیف چین است”.

این روزنامه در ادامه می‌نویسد: “تهران می‌تواند از شرکت‌های آمریکایی برای توسعه میدان پارس جنوبی و بخش شمالی میدان گازی مشترک ایران با قطر که سالانه ۷۷ میلیون تن گاز طبیعی مایع صادر می‌کند، دعوت به عمل آورد. بوئینگ با مشکلات زیادی مواجه است و فروش ۱۰۰ فروند هواپیمای آن شرکت به ایران می‌تواند بوئینگ را نجات دهد. ایران مقادیر زیادی روی، مس، آهن، آلومینیوم، سرب، اورانیوم و طلا در اختیار دارد که همگی مورد توجه آمریکا هستند. هم چنین، ذخایر فلزات کمیاب در آن کشور وجود دارند”.

جنگ علیه ایران وضعیت را برای آمریکا بسیار پیچیده خواهد کرد

منافع مشترک زیادی بین ایران و آمریکا به منظور حصول توافق وجود دارد

“معاریو” در بخش پایانی گزارش خود می‌نویسد: “به نظر می‌رسد که منافع مشترک زیادی وجود دارد که می‌تواند به توافق بین ایالات متحده و ایران منجر شود. ترامپ از تهدید به کاربرد قوه قهریه استفاده می‌کند، اما حمله‌ای عملی را علیه تهران انجام نخواهد داد. در حال حاضر، فرصت توافق کماکان وجود دارد مگر آن که لابی طرفدار اسرائیل در ایالات متحده و برخی عناصر در دولت آمریکا شرایط غیرممکنی را تعیین کنند که ایران نتواند آن را بپذیرد”.

روزنامه یدیعوت آحارونوت: اسرائیلی‌ها از خود می‌پرسند پس از چهار سال ریاست جمهوری ترامپ چه خواهد شد؟

روزنامه اسرائیلی “یدیعوت آحارونوت” که نشریه‌ای با خط مشی میانه محسوب می‌شود و منتقد دولت نتانیاهوست با اشاره به این که اسرائیلی‌ها هرگونه توافقی میان ایران و آمریکا را برای خود “بسیار بد” می‌دانند، می‌نویسد: “تصور عموم در اسرائیل در حال حاضر این است که اگر واقعا توافقی میان ایران و آمریکا امضا شود، “بسیار بد” خواهد بود، زیرا ترامپ بار دیگر به ریاست جمهوری نخواهد رسید. بنابراین، مردم در اسرائیل از خود می‌پرسند که پس از پایان دوره ریاست جمهوری او چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آن هم در شرایطی که در گزارش‌های اطلاعاتی اعلام شده که ایران در حال حاضر ذخایر کافی اورانیوم غنی شده برای ساخت شش بمب اتمی را در اختیار دارد.

یکی از امید‌های اسرائیل آن است که مذاکرات ایران و آمریکا با شکست مواجه شده و یک گزینه نظامی معتبر بر روی میز وجود داشته باشد. نگرانی اصلی اسرائیل آن است که ترامپ یک سازش میانه را با ایران به گزینه رویارویی نظامی با آن کشور ترجیح دهد. در عین حال، اسرائیل از این موضوع نگران است که “عراقچی” وزیر خارجه ایران که فردی حرفه‌ای و ماهر در زمینه ظرافت‌های دیپلماسی به حساب می‌آید موفق شود بر روی ذهن مذاکره کنندگان آمریکایی کار کند و آن را دستکاری نماید. در کنار آن، این نگرانی نیز وجود دارد که ایرانی‌ها تلاش نمایند تا روند مذاکرات را خراب کنند و ترامپ در میانه مذاکرات صبر خود را از دست بدهد و تصمیم به امضای توافق نامه بگیرد”.

تغییراتی که ویتکاف در پیش نویس پیشنهادات به ایران ارائه داده اسرائیل را نگران کرده است

این روزنامه اسرائیلی به نقل از یک منبع مطلع در ایران می‌نویسد: “پیش نویسی که “ویتکاف” پیش از برگزاری دور نخست مذاکرات ارائه کرد شامل تقاضای برچیدن زیرساخت‌های هسته‌ای ایران و تهدید صریح اقدام نظامی دو خواسته‌ای که در گذشته منجر به شکست مذاکرات شده‌اند، نبوده‌اند. همین موضوع ظاهرا باعث ایجاد فضای مثبت تری در تبادل پیام‌ها میان طرفین ایرانی و آمریکایی شده، اما نگرانی‌ها را در اسرائیل افزایش داده است”.

ویتکاف خواستار برچیدن برنامه هسته‌ای ایران نیست، این برای نتانیاهو اسفبار است

این روزنامه اسرائیلی در ادامه می‌نویسد: “عراقچی اصرار دارد که ادعا کند ایران برنامه هسته‌ای خود را برای اهداف غیر نظامی حفظ کرده است. “ویتکاف” نیز دست کم در حال حاضر خواستار برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران نیست بلکه صرفا خواستار کاهش سرعت پیشرفت آن، بازگشت بازرسان بین المللی به صحنه و اجازه دادن ایران به بازدید بازرسان از تمامی تاسیسات هسته‌ای آن کشور است. این خبری تاسف بار برای نتانیاهو است. در چنین شرایطی حمله نظامی به ایران در حال حاضر غیر ممکن است، به ویژه آن که ایران نسبت به محدود کردن غنی سازی اورانیوم رویکرد بازی را از خود نشان داده است.

“ویتکاف” و “عراقچی” مصمم به ادامه مذاکرات هستند و این اتفاق قرار است شنبه آینده و احتمالا در یکی از شهر‌های اروپایی رخ دهد. البته مقام‌های ارشد عمانی نیز در آنجا خواهند بود و آماده کمک رسانی به طرفین هستند. اگر در دور اول مذاکرات طرفین سعی کردند آن چه را که می‌توان و نمی‌توان به دست آورد مشخص کنند، در دور دوم به شکلی عمیق‌تر به مسائل خواهند پرداخت تا دریابند آیا امکان ایجاد مسیری برای دستیابی به توافق وجود دارد یا خیر. مردم در جهان عرب چه فکر می‌کنند؟ آنان می‌گویند “ویتکاف” فریب می‌خورد و “عراقچی” باهوش است! یک دیپلمات باتجربه مصری به ما می‌گوید: “ایرانی‌ها از قابلیت‌های هسته‌ای خود دست نخواهند کشید”.

هاآرتص: بازی شطرنج ایران و آمریکا بدون پایان بازی آغاز شده است

روزنامه چپگرای اسرائیلی “هاآرتص” که منتقد دولت نتانیاهو است نیز در یادداشتی درباره چشم انداز مذاکرات هسته‌ای بین ایران و آمریکا آن را یک “بازی شطرنج بدون پایان بازی” توصیف کرده و نوشته است: “ترامپ می‌خواهد یک توافق هسته‌ای جدید و بهبود یافته را با ایران امضا کند. با این وجود، در اینجا یک پرسش بزرگ مطرح می‌شود: آیا این توافق یکباره صورت خواهد گرفت و همه چیز با همه جیز مبادله خواهد شد یا آن که فرآیندی چند مرحله‌ای خواهد بود؟ شاید بتوان تصور کرد که اگر مذاکرات با شتاب پیش برود و نتایج عملی به همراه داشته باشد، ترامپ با به تعویق انداختن ضرب الاجل خود مبنی بر حمله نظامی در صورت عدم توافق موافقت کند.

هم چنین، کشور‌های اروپایی نیز باید درباره پیشرفت روند مذاکرات متقاعد شوند تا تحریم‌های بین المللی اعمال شده علیه ایران را در تاریخ ۲۵ اکتبر احیا نکنند. اصطلاح کلیدی مبهم در اینجا “نتایج عملی” است. ماهیت و تفسیر آن موضوع مورد بحث در این مذاکرات خواهد بود. بیانیه‌های طرفین کلی بوده و اجازه نمی‌دهند در مورد آن چه آمریکا برای دستیابی به آن تلاش کرده و این که ایران با کدام خواسته‌های آمریکا موافقت می‌کند نتیجه گیری‌ای صورت گیرد.

از سوی دیگر، در میان مقام‌های آمریکایی تاکنون چند صدایی وجود داشته است. از سویی، “ویتکاف” فرستاده ویژه ترامپ برای مذاکرات با ایران توضیح داده که ترامپ در تلاش برای ایجاد یک سازوکار نظارتی موثر درباره برنامه هسته‌ای ایران است و از سوی دیگر، “مایک والتز” مشاور امنیت ملی ترامپ اعلام کرده که کل برنامه هسته‌ای و شبکه موشکی بالستیک آن کشور باید برچیده شوند. ترامپ تاکنون مواضع مبهم خود را حفظ کرده است. او ظاهرا منتظر است تا محدودیت‌های احتمالی یک توافق را درک کند تا هدفی را در اطراف این محدودیت‌ها مشخص کند تا بتواند تعریفی دقیق از این که موفقیت در مذاکرات چه خواهد بود داشته باشد. با قضاوت براساس رفتار ترامپ، تعیین ویتکاف به عنوان رهبری تیم مذاکره کننده و نه والتز و عزم آشکار ترامپ برای دستیابی به توافق، می‌توان حدس زد که شروط اساسی برای دستیابی به هر توافقی احتمالا محدودتر از شروط اولیه پیش‌تر تعیین شده خواهند بود”.

این بار “جان بولتون” و “مایک پمپئو” حضور ندارند، این خبر بدی برای نتانیاهو است

“هاآرتص” با اشاره به این که در دور اول ریاست جمهوری آمریکا دو چهره تندرو یعنی “جان بولتون” مشاور امنیت ملی که خواستار اقدام نظامی علیه ایران بود و “مایک پمپئو” وزیر خارجه وقت که دوازده شرط را برای ایران به منظور حصول هرگونه توافقی مطرح کرده بود “بر روی شانه‌های ترامپ نشسته بودند” می‌نویسد: “در این دوره از ریاست جمهوری ترامپ، آنان حضور ندارند و کنار گذاشته شدند. آن دو مقام ارشد از حمایت‌های قابل اعتماد “بنیامین نتانیاهو” نیز برخوردار بودند. این تلاش خستگی ناپذیر “نتانیاهو” در همکاری با آن چهره‌ها بود که باعث شد ترامپ متقاعد به خروج آمریکا از برجام شود

. “ویتکاف” برخلاف آن دو چهره با ماموریت متفاوتی وارد عمل شده و لزوما با دیدگاه نتانیاهو درباره تهدید هسته‌ای متوجه از جانب ایران هم‌نظر نیست. ترامپ نمی‌خواهد به توافق قبلی بازگردد و ابتکارعمل خود را تلاشی برای یک توافق جدید معرفی می‌کند، توافقی که بهتر و قابل اعتمادتر از توافقی است که دشمنش باراک اوباما امضا کرده است. مشخص نیست که آیا ایران مایل به امضای یک توافق جدید با آمریکا بدون دریافت تضمین بین المللی برای لغو تحریم‌ها خواهد بود یا خیر. پرسش دیگری که هنوز پاسخی برای آن وجود ندارد این است که دو طرف چگونه قصد دارند به توافق نهایی دست یابند. آیا ایالات متحده و ایران قصد دارند این کار را یکباره انجام دهند و در یک جدول زمانی کوتاه مدت همه چیز را با همه چیز مبادله کنند؟ یا آن که آنان قصد دارند فرآیند را به یک حرکت طاقت فرسا که شامل چندین مرحله خواهد بود بکشانند که تکمیل کل فرآیند را تضمین نمی‌کند؟

گزارش‌های فاش شده روز‌های اخیر نشان می‌دهند که مقام‌های ایرانی از پیش به عنوان یک “اقدام نشان دهنده حسن نیت و اعتماد ساز” از سوی آمریکا خواستار آن شده‌اند که واشنگتن اجازه دهد تهران به میلیارد‌ها دلار بلوکه شده در حساب‌های خود در سراسر جهان دسترسی پیدا کند. همزمان گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر آن که آمریکا ممکن است یک توافق کوتاه مدت محدود را پیش ببرد که مبنای توافق جامع و نهایی بعدی خواهد بود”.

آمریکا منتظر کاهش غنی سازی ۶۰ درصدی اورانیوم ایران است

سایت خبری – تحلیلی اسرائیلی “والا” نیز در گزارشی با استناد به نظر یک مقام ارشد اسرائیلی و یک منبع آگاه که نخواسته نامش فاش شود درباره جزئیات مذاکرات ایران و آمریکا می‌نویسد: “استیو ویتکاف” فرستاده کاخ سفید روز یکشنبه با “ران درمر” وزیر امور استراتژیک اسرائیل گفتگویی تلفنی داشته و او را در جریان مذاکرات اخیر با طرف ایرانی در عمان قرار داده است.

یک منبع آگاه به “والا” می‌گوید: “آمریکا منتظر برداشته شدن گام‌هایی از سوی ایران است که مشخص سازد آن کشور از ساخت سلاح هسته‌ای دور می‌شود. این منبع آگاه می‌گوید یکی از این اقدامات می‌تواند رقیق کردن ذخایر اورانیوم غنی شده ایران تا غلظت ۶۰ درصد باشد. دو منبع آگاه گفته‌اند که انتظار می‌رود دور دوم مذاکرات هسته‌ای بین ایالات متحده و ایران روز شنبه در رم برگزار شود. علیرغم آن که دور دوم مذاکرات در عمان برگزار نمی‌شود، انتظار می‌رود میانجی‌هایی از عمان نیز حضور داشته باشند. با این وجود، این بار مذاکرات ممکن است با حضور مقام‌های ارشد ایرانی و آمریکایی در یک اتاق انجام شود.

یک منبع آگاه می‌گوید که گفتگوی “استیو ویتکاف” فرستاده کاخ سفید و “عباس عراقچی” وزیر امور خارجه ایران “عالی” بوده و حدود ۴۵ دقیقه به طول انجامیده است. به گفته دو منبع آگاه، مذاکره کنندگان ایرانی در گفت‌و‌گو‌های شان این موضوع را مطرح کردند که ترامپ از برجام خارج شد و ابراز نگرانی کردند که این اتفاق در صورت توافقی دوباره بار دیگر تکرار شود. آن دو منبع آگاه اشاره کرده‌اند که طرف آمریکایی تاکید کرده که در مورد اهداف ایران درباره برنامه هسته‌ای خود تردید دارد. با این وجود، به گفته منابع ایرانی و آمریکایی، نتیجه نهایی پس از چند ساعت مذاکره این بود که طرفین معتقدند مسیری وجود دارد که اجازه پیشرفت را می‌دهد و می‌خواهند وارد مذاکره شوند.

منابع آگاه می‌گویند “ویتکاف” روز یکشنبه با ترامپ دیدار داشته و او را در جریان مذاکرات با طرفین ایرانی قرار داد. این منابع اشاره کرده‌اند که “ویتکاف” با چندین مقام عربی کشور‌های حاشیه حلیج فارس نیز گفت‌و‌گو کرده است. آن مقام‌های عربی از مذاکره طرف آمریکایی با طرف ایرانی حمایت کرده‌اند. یک منبع آگاه می‌گوید انتظار می‌رود “رافائل گروسی” مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی این هفته پیش از دور دوم مذاکرات به تهران سفر کند و درباره فعالیت‌های بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی از تاسیسات هسته‌ای ایران با مقام‌های ایرانی گفت‌و‌گو کند”.